BÍ MẬT VỀ DỤNG CỤ UỐNG TRÀ MÀ BẠN CHƯA BIẾT
Mục Lục
Sơ lược về dụng cụ uống trà trong lịch sử nhân loại:
Dụng cụ uống trà qua tác phẩm Trà Kinh của Lục Vũ (733-804). Vào Trung QuốcThời nhà Đường (618-907) là người ta dùng hẳn một cái nồi uống. Vì đa phần trà vào thời kì này được sử dụng nhiều ở dạng bánh hoặc bột.
Thời Tống (920-1280) cũng tương tự thời Đường. Nhưng đã phát triển hơn dùng trà lá khô như hiện nay,
Mãi cho đến tận thời nhà Minh (1368-1644) thì người ta mới chế tạo ấm hãm trà .
Từ đó việc uống trà bằng chén nhỏ mới bắt đầu. Mở ra một kỷ nguyên của các loại trà cụ.
“Nghi Hưng”- một địa danh nổi tiếng sản xuất dụng cụ uống trà. Đặc biệt là ấm đất lúc bấy giờ cũng được biết đến rộng rãi.
Dần dần trà du nhập sang đến Châu Âu và được đông đảo người dân ưa chuộng. Cũng từ đó các dụng cụ uống trà phát triển đa dạng. Với đủ hình dáng, kích cỡ và chất liệu khác nhau mãi cho đến bây giờ.
Mối liên hệ mật thiết giữa thưởng trà và dụng cụ uống trà:
Một khi mà bạn đã quan tâm đến việc thưởng trà chuyên nghiệp hay nói cách khác là nghệ thuật thưởng thức trà. Thì ta không thể nào cân nhắc đến các trà cụ. Bởi chọn dụng cụ pha trà tốt, thì ta mới có thể pha ra được một bình trà mang hương vị thực sự là ngon nhất và đáng thưởng thức nhất.
-Nhiều người thường lầm tưởng việc thưởng trà chuyên nghiệp với việc uống trà thông thường như nhau.
Không , chúng hoàn toàn khác nhau đấy. Khác dễ thấy nhất là ở việc sử dụng ấm pha trà với kích thước nhỏ hơn và thời gian hãm trà cũng ngắn hơn.
-Ngày nay trên thị trường có vô vàng các loại dụng cụ uống trà phong phú. Như ấm, chén nào là ấm đất, ấm Tử Sa, ấm sành, ấm sứ, ấm thủy tinh,…Đi kèm cùng các loại trà cụ khác.
Bạn hãy đừng có hoang mang nhé mà hãy nhớ : luôn đặt “trà và tâm hồn thưởng trà” lên hàng đầu là được.
Hướng dẫn Cách pha trà : https://olongha.com/2017/08/cach-pha-tra-truyen-thong-cho-tra-long-dinh-ngon-nhat/
Cách chọn dụng cụ pha trà:
-Chọn dụng cụ pha không nhất thiết phải là loại đắt tiền, cũng không nên chọn lựa sơ sài, rẻ tiền và không cần thiết phải có quá nhiều đạo cụ. Bạn chỉ cần đáp ứng đủ cho mình ba yếu tố:
+ Ban đầu chỉ cần một ấm đất hay ấm sứ trắng (hoặc chén khải) có dung tích từ 120ml – 180ml là được.
Đa phần loại ấm này đều có thể pha tất cả các loại trà, lại còn bền và dễ chùi rửa. Nên chọn loại càng đơn giản mộc mạc thì càng tốt .
+ Tiếp đến ta cần một chén Tống thủy tinh dung tích tương đương với ấm để đựng nước trà sau mỗi lần hãm trà. Chén tống sẽ giúp bạn quan sát được màu của nước trà.
+ Cuối cùng là chén trà
chỉ cần chọn loại đơn giản, nhỏ nhỏ, phù hợp với sở thích của bản thân là được.
-Người mới uống trà chỉ cần vậy là đã đủ lắm rồi. Thậm chí có rất nhiều người uống trà lâu năm, những chuyên gia sành về trà cũng chỉ cần có vậy, luôn tôn sùng sự giản đơn, mộc mạc.
Ngoài ra, người ta cũng sắm thêm : cái lọc trà để nước trà giữ được sự trong veo không bị cặn và một khay trà gỗ hoặc tre để đặt các dụng cụ pha trà lên. Nên có chọn loại khay có lỗ thoát nước đề bàn trà luôn khô sạch.
Tuy nhiên bạn cũng nên biết rằng: dụng cụ pha trà trong giới trà đạo rất phong phú, biến chuyển đẹp hơn , thanh túy hơn dần qua các thời đại.
Nhưng cái quan trọng nhất mà mỗi chúng ta đều hướng đến đó chính là trà ngon, nước ngon và phải biết cách pha. Trà cụ tuy cũng quan trọng nhưng so với những điều trên thì vẫn xếp sau cùng.
1.Ấm pha trà:
-Món trà cụ đầu tiên phải có là ấm pha trà. Như vậy thế nào là một ấm pha trà tiêu chuẩn?
- Vỏ ấm phải cứng để ít thẩm thấu , khi cầm ấm lên ta dùng ngón tay gõ nhẹ vào thành ấm. Nếu nghe boong boong âm thanh càng trong vàng vang thì ấm càng quý.
- Nắp ấm phải kín để ít thoát hơi nước như vậy thì trà mới ấm lâu và ít bay hương mất vị. Để thử độ kín ta đổ ¾ nước vào ấm rồi đậy nắp lại (tay giữ ấm cho chặt) và nghiêng vòi theo tư thế rót trà, nếu không có nước chảy ra thì nắp ấm kín.
-Những dân lão luyện trong làng trà đa phần đều không thích ấm mới vì sẽ hôi mùi đất. Ngược lại ấm càng cũ và trong lòng ấm có thêm lớp bợn trà ( lớp bợn được hình thành sau những lần pha trà trước đó ) thì trà pha ra mới ngon .
Do vậy các tay sành trà luôn không dùng chất tẩy rữa để vệ sinh bên trong ấm trà. Họ chỉ tráng qua nước nóng sau mỗi lần dùng rồi úp để ráo.
-Trái lại với phong cách thưởng trà của người Nhật, thông thường họ khi mua ấm mới về, không vội đem ra dùng ngay. Mà họ sẽ dùng một vật nhám chà thật kĩ từ trong ra ngoài cho hết bụi đất lò nung gốm bám. Sau đó mới đem ấm rửa sạch.
Hướng dẫn làm sạch ấm trà
Tiếp đến đem bã trà nấu bỏ vào ấm nấu thật nhiều giờ thậm chí tận mấy ngày mấy đêm. Cho hơi trà ngấm hẳn vào ấm và không còn mùi đất nung nữa. Khi pha trà ra hương trà sẽ không vì thế mà bị át mất.
-Bên cạnh đó, ấm còn chia theo số người uống : ấm độc ẩm dành cho một người uống. Ấm song ẩm dành cho hai người uống đối ẩm với nhau, còn nhiều người dùng thì dùng ấm quần ẩm.
Tùy thuộc vào số lượng người mà ta lựa chọn ấm cho phù hợp và mỗi lần rót nên đủ hai chén cho mỗi người là phù hợp.
-Đối với các loại ấm dùng hằng ngày không nên dùng loại có hình dáng kì lạ, độc lạ, khó pha cũng như khó rửa. Hãy chọn những loại ấm trơn hoặc ấm hình kỷ hà , trang trí hoa văn nhã nhặn, chữ viết thư pháp đơn giản…
-Những loại ấm đắt tiền thường sẽ dùng loại đất nung tốt, da ấm mịn, nhìn sơ cũng biết là hàng thượng phẩm. Ngược lại với những loại ấm rẻ tiền, hạng soàng, sờ nhám tay lòng trong của ấm chỗ lồi chỗ lỏm, thô tạo nhìn sơ cũng biết ngay hàng hạ phẩm.
Ấm trà đa phần sẽ bán theo bộ dẫu những thứ trong một “ set ” thông thường sẽ không phải loại hảo hạng nhưng thường sẽ chỉ dùng trong trường hợp phải tiếp đông khách khứa.
Kiến thức mở rộng thêm về các loại ấm pha trà :
-Khi nói đến ấm pha trà, người Việt ta không thể không nhắc đến câu “ Thứ nhất Thế Đức gan gà, thứ nhì Lưu Bội, thứ ba Mạnh Thần ” trong tác phẩm “ Vang bóng một thời ” của Nguyễn Tuân.
Nhưng thực sự có rất ít người biết đến ba cái tên này chính là ba chủng loại của ấm trà Tử Sa Nghi Hưng, chỉ thích hợp dùng cho các loại trà đã oxy hóa nhiều như trà ô long và hồng trà nhưng không được dùng cho trà xanh và trà trắng.
-Ba loại trên chắc hẳn sẽ rất quen thuộc với các cụ hay uống trà tàu còn “ Nghi Hưng ” được biết đến là ấm pha trà ngon nổi tiếng khắp giới pha trà trên thế giới.
+Sự nổi tiếng của “ ấm Tử Sa Nghi Hưng ” ngoài việc nó được làm hoàn toàn bằng tay nên mỗi chiếc ấm đều là một tuyệt tác nghệ thuật.
+Giá trị của nó nằm ở không có tráng men nên phần khoáng vi lượng có trong chất đất sẽ được giải phóng vào nước trong quá trình pha tạo thành các lớp khoáng chất tích tụ lại sẽ đóng góp vào hương vị của trà khiến cho trà pha ra càng có vị thơm ngon hơn, tốt sức khỏe hơn.
+Chính vì thế mà ấm Nghi Hưng khi rữa không được sử dụng bất cứ chất tẩy rữa nào cả mà chỉ cần tráng qua nước nóng rồi úp để ráo là được.
+Hình thức của ấm Nghi Hưng rất chi là đa dạng bạn có thể sẽ bắt chúng ở thể vuông, tròn, lục giác, thậm chí hình trái phật thủ, sừng tê giác…Tùy theo sở thích mà bạn có thể chọn mua bất cứ loại nào mà bạn thấy thích.
-Hiện nay Trung Quốc vẫn xem nghệ thuật làm ấm Tử Sa là một trong bốn quốc bảo cần được gìn giữ và bảo tồn, ba thứ còn lại chính là kinh kịch, tranh thủy mặc và lụa Tô Châu.
-Ấm trà sản xuất tại Đài Loan cũng rất có tiếng, bắt nguồn từ việc trong số người di dân đến đây có các nhà sưu tập và dân bản xứ của vùng Giang Tô. Họ đã mang theo nghệ thuật làm ấm truyền lại cho thế hệ sau này.
Ấm Đài Loan đẹp không kém cạnh gì ấm của lục địa nhưng trội hơn ở thiết kế tinh xảo và có phần cầu kỳ hơn nên chúng thường có giá khá mắc.
2. Chén trà:
“ Ấm đất Nghi Hưng, chén sứ Cảnh Đức ”
-Khi nhắc đến chén uống trà ta không thể không nhắc đến Trấn Cảnh Đức.
-Khi biết đến Nghi Hưng như một địa danh nổi tiếng có loại đất sét Tử Sa để làm ra biết bao các loại ấm lừng danh, thì Cảnh Đức Trấn cũng vậy. Xứ này nổi tiếng với loại đất sét trắng gọi là cao lanh cũng đã tạo ra biết bao loại chén sứ uy danh lẫy lừng không kém cạnh.
–Sứ của Cảnh Đức mang một nét đặc trưng riêng ở chỗ lớp men ngọc nhiều màu sắc kết hợp với men ngọc bích (celadon). Nhưng vẫn giữ cho men chén mỏng nhẹ, gõ vào sẽ nghe tiếng rất trong và vang rất lâu. Chính đặc trưng này làm cho chén trà khi ta thưởng thức sẽ trở nên tươi ngon hơn.
-Chén trà có hai loại: chén Tống (cũng có nơi gọi là chén tướng) và chén Quân. Chén Tống chuyên dùng cho trà được rót từ ấm ra, sau đó rót vào chén Quân để uống thưởng thức.
+Chén Tống:
Thường là chiếc chén to nhất bộ trà cụ, được làm bẳng: thủy tinh, sứ, sành, đất, … có đa dạng hình dáng khác nhau để ta có thể thoải mái lựa chọn.
Vậy chén Tống có tác dụng ra sao?
- Giúp chúng ta kiểm soát nhiệt độ của nước để trà không bị quá nóng khi uống.
- Làm đều trà trước khi rót ra, tránh sự đậm nhạt trong các lần rót nước vào các chén Quân.
- Giúp ta loại bỏ bớt được cặn trà khi rót vào các chén Quân, để nước ở các chén trà được trong và thẩm mĩ.
- Nhiều người còn rót nước sôi vào chén Tống trước. Sau đó mới đổ vào ấm trà để giảm nhiệt độ nước khi pha các dòng trà xanh ( trà xanh nên pha nước dưới 90°C)
Những điều cần lưu ý khi chọn chén Tống :
- Loại chén Tống hay được ưa chuộng là loại được làm bằng thủy tinh. Vì vừa có thể tiện cho việc quan sát màu nước trà lại vừa dễ cọ rữa, nhìn rất đẹp mắt.
- Cần phải lưu ý đến dung tích của chén Tống mỗi lần mua. Hãy đảm bảo dung tích chén Tống phù hợp với dung tích ấm mà bạn đang sử dụng.
- Tránh trường hợp chén Tống lớn hơn ấm quá nhiều gây mất thẩm mĩ. Ngược lại chén Tống bé hơn ấm thì lại làm mất tác dụng của chiếc chén Tống.
+Chén Quân:
Chọn chén Quân sao cho phù hợp với màu của ấm để đảm bảo sự đồng bộ. Ấm Tử Sa thì dùng chén Tử Sa, ấm sành sứ thì dùng chén sành sứ.
Chén trà còn phải phù hợp với loại trà. Phù hợp với mùa hoặc thời tiết tại thời điểm dùng chén, đôi khi cũng phụ thuộc vào sở thích và cảm xúc của người thưởng trà.
-Bộ chén trà thì chia làm bốn loại dùng cho từng mùa: xuân ẩm, hạ ẩm, thu ẩm và đông ẩm. Mỗi kiểu sẽ mang những thiết kế đặc tính khác nhau:
+Hình dạng bộ chén này có kích cỡ vừa phải ( không quá lớn, cũng không quá nhỏ, không dày quá và không mỏng quá ) vào Xuân Thu gọi là kiểu xuân ẩm và thu ẩm.
+Nhưng kiểu Hạ ẩm dùng cho mùa Hạ chén nhỏ thành mỏng giúp nước nhanh nguội. Kiểu Đông ẩm thì sẽ thiết kế chén trà dày và lòng chén sẽ sâu giữ cho trà lâu nguội.
Kiến thức mở rộng thêm về chén trà :
Trên thực tế ít nhất là vào thời Lý Trần, Việt Nam đã tạo ra được dụng cụ bằng sứ rồi. Dĩ nhiên vào thời nhà Lý, chén trà thiết kế vẫn còn hơi nặng. Men đã được tạo ra nhưng chưa biết cách xử lí nên men khá dày, tiếng gõ vẫn chưa trong và ngân vang như của người Trung Hoa.
Qua đến thời nhà Trần, sản phẩm đã có chút cải tiến. Nhưng vẫn thua chưa bằng nguyên liệu của Trấn Cảnh Đức lừng danh.
Mãi đến thời Lê – Mạc thì sản phẩm gốm Chu Đậu của chúng ta mới có một bước tiến đáng kể không thua kém gì xứ Trung. Được giới chuyên môn đánh giá “ mỏng như giấy, trong như ngọc, trắng như ngà, kêu như chuông ”.
Gốm Chu Đậu đã được thế giới biết đến và được trưng bày hầu khắp các bảo tàng thế giới dẫu số lượng vẫn còn khá hiếm hoi.
Theo tác giả Khánh Hưng, bình gốm Chu Đậu đang trưng bày ở Viện Bảo Tàng Topkapi Sariyi (طوپقپو سرايى) ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Có giá lên đến 1 triệu đô-la Mỹ [ Nguồn: Eastern Culture ]
Một chiếc bình Chu Đậu khác được đánh giá là Tài sản Văn hóa trọng yếu ( Important Cultural Property ). Và hiện đang được bảo quản ở Viện Bảo Tàng Quốc Gia Nhật .
3. Những dụng cụ uống trà khác:
-Ngoài ấm trà và chén trà trà ra ta cũng thường thấy : khay trà, hủ đựng trà, lọc trà, kháo trà, bộ dụng cụ gắp, rót ly… tập hợp đầy đủ trên một bàn trà.
Khay Trà:
-Tuy bản thân khay trà không có bất cứ tiếp xúc trực tiếp nào với trà. Nhưng khay trà cũng đóng một vai trò góp phần trong thú vui chơi trà của các dân chuyên gia.
-Khác với các chén trà kiểu phương Tây. Chén trà Á Đông đúng nghĩa sẽ không có dĩa riêng cho từng chén. Mà thay vào đó là khay trà để đặt ấm, chén Tống, chén Quân. Các dụng cụ khác hơn thế nữa còn có tác dụng tránh nước trà rây ra chỗ ngồi.
Hiện nay trên thị trường bán rất nhiều loại khay trà khác nhau như: bàn đá, bàn gỗ, bàn kiếng, bàn kim loại, bàn sơn mài,… .Tùy vào phong cách, sở thích và cách bài trí của mỗi người mà chọn loại phù hợp.
-Lựa chọn nên thiên về loại giản dị, tiện vệ sinh. Nên nhớ đừng chọn khay quá cầu kỳ thì lại dìm đi các món đồ trên nó nhé.
-Đối với phong cách pha trà thiên hướng giản đơn kiểu Nhật thì người ta sẽ không cần thiết sử dụng đến khay trà. Mà chỉ sử dụng một tấm khăn dài để trải lên bàn, làm nơi để dụng cụ, ấm, chén pha trà.
Lọc Trà:
Lọc trà cũng đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc thưởng trà. Có tác dụng lọc cặn xác trà nhỏ để nước được trong và đẹp mắt hơn.
Đối với việc sử dụng lược trà, đa phần nổi tiếng với phong cách pha trà của Đài Loan, Trung Quốc hiện đại không thể không có dụng cụ này. Đối với các dòng trà cao cấp thì ta không cần dùng đến lọc trà.
Tuy nhiên với phong cách của người Việt ta thì có nhiều người không thích dùng lọc mà rót hẳn nước trà có lẫn cặn vào chén Tống hoặc vào chén Quân luôn.
Vì người Việt họ quan niệm rằng trong giao tiếp cũng như trong tình nghĩa đối đãi dành cho nhau cũng không cần phải “ cạn tàu ráo máng ”. Đây là ý nghĩa tốt đẹp ẩn sau hành động trên.
Hủ đựng trà
Hủ đựng trà chủ yếu làm đẹp còn theo kinh nghiệm của mình thì không giúp ích nhiều. Đôi khi chủ quan còn làm trà mau hư hơn. Tốt nhất vẫn giữ trong gói giấy bạc đậy kín rồi mới cho vào trong hủ đựng.
Có nhiều người khá cầu kỳ thích chọn hũ đựng trà bằng đất nung, tuy nhiên điều này thực sự không cần thiết.
Bạn chỉ cần chọn hũ đựng nào bạn thích lại phù hợp với điều kiện kinh tế của bản thân nhé bằng các chất liệu sau: nhôm, thiếc, thủy tinh,…
Khi bạn chọn hũ đựng trà phải đảm bảo hủ thật sự kín hơi, còn phải đặt hũ ở những nơi hạn chế được ánh sáng trực tiếp chiếu vào, vì nó sẽ khiến trà giảm hương vị.
-Kháo trà ( còn gọi là Bát trà )
Là một chiếc bát lớn vừa phải dùng để đựng nước sôi để vệ sinh và làm nóng các dụng cụ trước khi pha trà. Đồng thời bỏ nước tráng trà và bả trà sau khi dùng xong.
Nếu bạn sử dụng bàn trà có khay nước ở bên dưới thì có thể không cần sử dụng kháo trà này. Mà hãy thao tác trực tiếp trên bàn trà.
Các dụng cụ pha trà khác
Bên cạnh các dụng cụ uống trà mà mình đã nêu phía trên. Ngoài ra mình cũng bật mí thêm cho các bạn các loại dụng cụ khác để tham khảo thêm nhé:
Ấm nấu nước:
Bằng kim loại, bằng sứ hoặc thậm chí là loại ấm điện dùng để đun nước sôi khi pha trà.
Khăn nhỏ
Khăn trà chỉ dùng thấm nước trà nhỏ xuống trong quá trình pha, không dùng để lau dọn.
Cân tiểu ly :
Để đong chuẩn lượng trà cần pha , tránh trường hợp pha dư, thiếu dẫn đến lúc thưởng trà hương vị không đạt chuẩn.
Nhiệt kế cầm tay
Dùng để đo đếm nhiệt độ nước sao cho thích hợp tránh trường hợp làm khét trà.
Đồng hồ bấm giờ:
Dùng để canh chuẩn xác thời gian pha trà.
Trưng trà:
Sử dụng để đặt trà, và ngắm trà trước khi cho vào ấm.
Ly hương:
Được dùng trên bàn trà, dùng để ngửi mùi thơm của trà, và dùng chung với chén uống trà.
Lót chén:
Dùng đặt dưới chén trà, giúp người tránh bị bỏng trong trường hợp chén trà quá nóng.
Trà Lâu:
Để trên miệng ấm trà, đặt lọc lên và rót, sử dụng để khi đổ nước trà hoặc trà vào ấm không bị rơi ra ngoài.
Xúc Trà:
Dùng để xúc trà từ hủ đựng trà và đo lường lượng trà thích hợp.
Kim trà:
Sử dụng để làm sạch vòi ấm trà, ngăn chặn việc nước bị ngặt ở vòi do bột trà hat lá trà.
Cạo trà:
Cạo trà cho vào ấm và cạo bã trà đã uống ra khỏi ấm dễ dàng hơn.
Gắp chén:
Dùng để gắp các dụng cụ khác khi rửa trong bát trà với nhiệt độ sôi cao.
Thuyền Trà:
Giống như một khay trà nhỏ có phần giữa nhô lên, dùng để đặt ấm sao cho ngay ngắn sạch sẽ và giữ cho ấm khô ráo. Thuyền trà là dụng cụ chuyên dùng riêng cho pha trà khô (pha trà không dùng tới khay trà).
Tham khảo thêm cách pha trà khô:
-“ Sẵn sàng Trà cụ, Trà cụ phải thật sạch, thật tinh khiết. Trà cụ được bày sẵn trên bàn. Ấm phải được mở nắp, nắp phải được đặt ngửa hoặc nằm trên đĩa. Mặt trong của nắp phải để ngửa vì không cho chạm với mặt bàn, để tránh mùi sơn dầu hoặc mùi thức ăn còn bám trên bàn sẽ nhiễm tạp vào hương trà. Sau khi đã chế nước sôi vào ấm, lấy tay đồ trà vào ấm rồi đậy nắp ấm lại.”
(Trích Trà Sớ- Hứa Thứ Thư- Đời nhà Minh)
Những dụng cụ mà OlongHa bật mí ở trên có thể giúp bạn pha trà một cách dễ dàng hơn, đừng thấy chúng nhiều quá mà hoang mang nhé.
Nếu bạn có bất cứ thắc mắc nào thì hãy comment và like Page OlongHa để được giải đáp nhiều thông tin bổ ích sớm nhất nhé.
Mời các bạn ghé văn phòng uống trà khi có dịp để cùng trao đổi thêm về các loại trà cụ và các thức dùng từng loại khi pha trà .
Thông tin liên hệ:
Facebook: https://www.facebook.com/OlongHaTea/
Website: olongha.com
Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCqk4OxllQEXckVriF2gPe6A
Instagram: https://www.instagram.com/olongha_tea/
Pinterest: https://www.pinterest.com/olonghatea/
Zalo: 0937 649 650
Phòng thử trà: 159/11 Hoàng Văn Thụ, P.8, Q. Phú Nhuận, Hồ Chí Minh
Kho & trưng bày: 42 Đường 6, KDC Gia Hòa, 523 Đỗ Xuân Hợp, P. Phước Long B, Quận 9, Tp. Hồ Chí Minh
Số điện thoại: 0937 649 650 – 0775 461 529
Email:
olongha.ad@gmail.com
kinhdoanh@olongha.com
Tư liệu tham khảo:
-Trà Kinh (Lục Vũ)
-Trà Kinh (Vũ Thế Ngọc)
-The Art and Craft of Tea (Joseph Wesley Uhl)
-The Tea Book (Linda Gaylard)
-The Story of Tea (Mary Lou Heiss)
–Trà Sớ (Hứa Thứ Thư)